Sanktuaria Kujaw
- Szczegóły
- Kategoria: Artykuły
- Opublikowano: środa, 02, maj 2012 13:00
- Administrator
- Odsłony: 5091
Krystyna Pawłowska
Sanktuaria Kujaw i ziemi dobrzyńskiej
W grudniu ubiegłego roku nakładem Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku ukazała się publikacja autorstwa Michała Kwiatkowskiego i Krystyny Pawłowskiej pt. „U Maryi stóp. Sanktuaria Kujaw i ziemi dobrzyńskiej”.
Publikacja przygotowana została w związku z trwającą od czerwca do grudnia 2011 r., w Muzeum Etnograficznym we Włocławku, wystawą pt. „U Maryi stóp. Sanktuaria Kujaw i ziemi dobrzyńskiej”. Ekspozycję tę przygotowano z okazji jubileuszu 25-lecia istnienia Muzeum Etnograficznego (Oddział Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku) oraz dla uczczenia obchodzonego w 2011 r. doniosłego jubileuszu 600-lecia konsekracji Bazyliki Katedralnej we Włocławku. Obszerne wydawnictwo jest plonem badań nad zagadnieniem polskiej pobożności ludowej, podjętych w latach 2010/2011 przez dwójkę etnografów. Zasięgiem terytorialnym objęto region etnograficzny Kujaw i ziemi dobrzyńskiej. Badania nawiązywały do wcześniejszych, skupionych wokół ośrodka maryjnego w Skępem na ziemi dobrzyńskiej. Poszukiwania źródłowe, zwłaszcza w archiwach kościelnych, zbiorach bibliotecznych i muzealnych przyniosły dobre rezultaty i przygotowane wydawnictwo, będące szerokim komentarzem do wspomnianej wystawy, stało się niezależnym i pierwszym podjętym w tak szerokim zakresie, opracowaniem tego tematu. W publikacji omówiono dwanaście sanktuariów. Osiem z nich znajduje się na Kujawach (Błenna, Brdów, Markowice, Ostrowąs, Ostrowo k. Gniewkowa, Pakość, Pieranie, Skulsk), a pozostałe cztery na ziemi dobrzyńskiej (Obory, Osiek Rypiński, Skępe, Studzianka (część wsi Kleszczyn). Wymienione ośrodki kultowe terytorialnie ulokowane są w obrębie diecezji włocławskiej, płockiej i archidiecezji gnieźnieńskiej. Ważnym aspektem poruszanym w publikacji jest kulturotwórcze oddziaływanie tych ośrodków pątniczych w obu wymienionych regionach. Oddziaływanie to widoczne jest szczególnie wyraźnie na przestrzeni czasu, stąd publikacja zawiera obszerny materiał historyczny w ujęciu etnograficznym.
Na kartach książki omówione są początki kultu związane z niezwykłymi zdarzeniami, objawieniami i wynikającym z tego rozwojem nowych form praktyk religijnych, pośród których szczególne znaczenie miał ruch pielgrzymkowy. W publikacji został on przedstawiony na przestrzeni minionych dwóch wieków poprzez liczne cytaty z dawnych źródeł. Także w obecnych czasach jest on jednym z najbardziej widomych przejawów manifestacji wiary, co ilustrują zamieszczone w publikacji liczne fotografie kompanii zmierzających na odpusty do lokalnych sanktuariów. Autorzy w swoich tekstach podkreślają rolę polskiej duchowości maryjnej, zwłaszcza w czasach zaboru, gdy katolicka wiara – ważny składnik narodowej tożsamości, stała się jednym z przejawów walki z polityką rusyfikacyjną i germanizacyjną zaborców. Opisują trudną sytuację sanktuariów w zaborze pruskim na początku XIX w., a zwłaszcza po upadku powstania styczniowego w obrębie Królestwa Kongresowego. Przytaczając wydarzenia ze współczesności, akcentują ważną rolę tych wyjątkowych, pod względem kultu miejsc w zderzeniu z procesami laicyzacji współczesnego świata. W sposób szczególny podkreślony został wyjątkowy charakter sanktuarium pasyjnego w Pakości, nazywanego Kujawską Jerozolimą. Bogata szata ilustracyjna pozwala zachwycić się pięknem krajobrazu otaczającego te miejsca, poznać zabytki architektury, głównie doby baroku oraz skrywane w ich wnętrzach, koronowane już zazwyczaj wizerunki Maryi „rozdającej łaski” (obrazy, rzeźby). Cenne, z punktu widzenia wiary, są wota, jako widome świadectwa doznawanych łask oraz różnorodne pamiątki odpustowe, jako namacalne materialne ślady pobytu w sanktuarium. Odrębną grupą tych osobistych „pamiątek wiary” są dawne i współczesne dzieła ludowej sztuki (np. rzeźby Madonny Skępskiej, Madonny Markowickiej, Piety, krucyfiksy) – z perspektywy minionego czasu świadectwa ekspresji twórczej ściśle związanej z duchowymi przeżyciami ich autorów, ale także jako kolejny przejaw kulturotwórczej roli tych ośrodków religijnych. Publikowane na kartach książki archiwalne zdjęcia z przebiegu różnych uroczystości religijnych (np. koronacji), kultowe wizerunki oraz inne zabytki sztuki, przybliżają duchowe i kulturowe dziedzictwo wielu pokoleń Polaków.
Publikacja ma 220 stron i ilustrowana jest ponad 400 zdjęciami. W cenie 40 zł. jest do nabycia we wszystkich oddziałach Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku (w centrum miasta gmach główny mieści się przy ul. Słowackiego 1a), a także w oddziale w Nieszawie. Istnieje także możliwość nabycia publikacji inną drogą. Kontakt na stronie internetowej muzeum www.muzeum.wloclawek.pl.
Fot. 1. Widok ołtarza głównego z „łaskami słynącym” obrazem Matki Bożej Łaskawej – Księżnej Kujaw w sanktuarium w Błennej, fot. ks. K. Kamiński, 2007 r.
Fot. 2. Widok ołtarza głównego z cudownym obrazem Matki Bożej Zwycięskiej w sanktuarium przy klasztorze Ojców Paulinów w Brdowie, fot. M. Kwiatkowski, 2011 r.